เครื่องราชอิสริยาภรณ์ไทย มีต้นกำเนิดอย่างไร และ เอกสารสำคัญอะไรบ้างที่เกี่ยวกับเครื่องราชอิสริยาภรณ์ไทย

สวัสดีครับวันนี้เว็บไซต์ครูอัพเดตดอทคอมมีเรื่องราวเกี่ยวกับ เครื่องราชอิสริยาภรณ์ไทย ว่ามีต้นกำเนิดอย่างไร พร้อมทั้งจะพาทุกท่านไปทำความรู้จักกับ เอกสารสำคัญอะไรบ้างที่เกี่ยวกับเครื่องราชอิสริยาภรณ์ไทย ซึ่งหลายท่านอาจจะยังไม่ทราบข้อมูลครับ

เครื่องราชอิสริยาภรณ์หรือที่เรียกกันเป็นภาษาสามัญว่า ตรา คือ สิ่งที่เป็นเครื่องหมายแสดงเกียรติยศและบำเหน็จความชอบ  เป็นของพระมหากษัตริย์ทรงสร้างขึ้นสำหรับพระราชทานเป็นบำเหน็จความชอบในราชการ  ประเทศชาติ  ศาสนา  ประชาชน  หรือส่วนพระองค์  นอกจากนั้น  ยังหมายความรวมถึงเหรียญที่ระลึกที่ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้สร้างในโอกาสสำคัญต่างๆ เพื่อให้บุคคลทั่วไปใช้ประดับอย่างเครื่องราชอิสริยาภรณ์

เครื่องราชอิสริยาภรณ์ในปัจจุบัน  เป็นเครื่องหมายประดับเสื้อซึ่งนิยมกันทั่วไป  แม้ประเทศซึ่งไม่มีพระมหากษัตริย์ทรงเป็นพระมุขก็นิยมใช้  โดยถือว่าเป็นสิ่งส่งเสริมเกียรติของบุคคลผู้มีผลงานดีเด่นต่อส่วนรวม  ให้เป็นแบบอย่างที่ควรยึดถือ  มิใช่เป็นเครื่องหมายแบ่งแยกชนชั้นแต่อย่างใด

กำเนิดเครื่องรายอิสริยาภรณ์ไทย

ชนชาติไทยมีเครื่องหมายแสดงเกียรติยศและบำเหน็จความชอบมาเป็นเวลานาน  โดยมีรูปแบบเป็นเครื่องใช้ส่วนตัวเหรือเครื่องประดับตัว  ไม่ได้ใช้ประดับกับเสื้อตามรูปแบบที่ปรากฏเป็นสากลในปัจจุบัน

จากหลักฐานทางประวัติศาสตร์พบว่า  ในสมัยกรุงศรีอยุธยามีการใช้เครื่องหมายเพื่อแสดงเกียรติยศ  และบำเหน็จความชอบอันได้แก่  เครื่องราชูปโภคของพระมหากษัตริย์  และ “เครื่องยศ”   ซึ่งเป็นเครื่องใช้ที่พระราชทานแก่เจ้านายและขุนนาง  มีพานหมาก  คนโท  กาน้ำ  เป็นอาทิ  ในบรรดาเครื่องราชูปโภคของพระมหากษัตริย์ถือได้ว่า  พระสังวาลพระนพ  ซึ่งพระมหากษัตริย์จะทรงรับก่อนเครื่องราชอิสริยยศอื่นในพระราชพิธีบรมราชาภิเษก  และแหวนทองคำประดับพลอย ๙ ชนิด  ซึ่งเป็นเครื่องทรงสำหรับพระมหากษัตริย์ถือได้ว่าเป็นต้นเค้าที่มาของเครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นโบราณมงคลนพรัตนราชวราภรณ์  ซึ่งแรกสถาปนาในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว

เครื่องราชอิสริยาภรณ์ไทยที่ใช้ประดับกับเสื้อ  เกิดขึ้นครั้งแรกในสมัยพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว  เมื่อทรงมีพระราชดำริใช้สร้างดาราติดกับเสื้อ  โดยนำลายตราตำแหน่งมาทำลายดาราเครื่องราชอิสริยาภรณ์  ด้วยเหตุนี้จึงมีผู้เรียกดาราเหล่านั้นว่า “ตรา”

ภายหลังจากที่ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้สร้างดาราไอราพตเครื่องต้นในปี พ.ศ. ๒๔๐๐ แล้ว  ต่อมาได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ  ให้สร้างดาราคชสีห์  ดารานพรัตน์  ดาราช้างเผือก  ดารามหามงกุฎ  เหรียญเฉลิมพระชันษาครบ ๖๐ ปีบริบูรณ์ดาราตราราชสีห์

เครื่องราชอิสริยาภรณ์ำไทยมีวิวัฒนาการมาตามลำดับอย่างต่อเนื่อง  ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวได้ทรงพระกรุณาให้เรียกเครื่องประดับสำหรับยศว่า  เครื่องราชอิสริยาภรณ์เป็นครั้งแรก  และทรงพระกรุณาให้มีสายสะพายประกอบเครื่องราชอิสริยาภรณ์  ตลอดจนให้มีประกาศนียบัตรกำกับเครื่องราชอิสริยาภรณ์  ยกเว้นบางชั้นตราและบางชนิดที่ไม่มีประกาศนียบัตรกำกับเครื่องราชอิสริยาำภรณ์  แต่ก็จะต้องลงประกาศนามผู้ได้รับพระราชทานในราชกิจจานุเบกษา  นอกจากนั้น  พระมหากษัตริย์ในรัชกาลต่อมาได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้สร้างเครื่องราชอิสริยาภรณ์เพิ่มเติม  ซึ่งส่วนใหญ่ยังคงใช้สำหรับพระราชทานเป็นเครื่่องหมายแสดงเกียรติยศและบำเหน็จความชอบสืบมาถึงปัจจุับัน

เอกสารสำคัญที่เกียวกับเครื่องราชอิสริยาภรณ์ไทย

1. ราชกิจจานุเบกษา  ผู้ได้รับพระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์และเหรียญที่นับเป็นเครื่องราชอิสริยาภรณ์  ยกเว้นเหรียญที่พระราชทานเป็นที่ระลึกจะมีประกาศนามลงในราชกิจจานุเบกษา

2. ประกาศนียบัตรกำกับเครื่องราชอิสริยาภรณ์

เครื่องราชอิสริยาภรณ์  และเหรียญซึ่งนับเป็นเครื่องราชอิสริยาภรณ์  (ยกเว้นเหรียญที่พระราชทานเป็นที่ระลึก)  ส่วนใหญ่กฏหมายจะกำหนดให้มีประกาศนียบัตรกำกับเครื่องราชอิสริยาภรณ์ทรงลงพระปรมาภิไธย  และประทับพระราชลัญจกร

3. ทะเบียนฐานันดร  ทั้งนี้  สำนักเลขาธิการคณะรัฐมนตรี  โดย  สำนักอาลักษณ์และเครื่องราชอิสริยาภรณ์  จะจัดทำทะเบียนฐานันดรของผู้ได้รับพระราชทานไว้เป็นหลักฐาน  ประกอบการดำเนินการเรื่องต่างๆ

ที่มา : สำนักอาลักษณ์และเครื่องราชอิสริยาภรณ์  สำนักเลขาธิการคณะรัฐมนตรี

เรื่องที่น่าสนใจ : เช็คเครื่องราชอิสริยาภรณ์ ผ่าน ระบบทะเบียนฐานันดร บนอินเตอร์เน็ต บุคคลที่ได้รับพระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์เท่านั้นถึงจะสามารถเข้าใช้ระบบได้

ตรวจสอบเครื่องราชอิสริยาภรณ์2566 เช็คเครื่องราชอิสริยาภรณ์ 2565 ผ่าน ระบบทะเบียนฐานันดร แบบออนไลน์ ตรวจสอบข้อมูลเครื่องราชอิสริยาภรณ์ออนไลน์